Báo chí trong nước, ngoại trừ các tờ báo được cho là mang tính định hướng chính trị cao như Nhân Dân hay Quân đội Nhân dân, những ngày qua đều đăng tải nhiều bài bình luận phân tích và chỉ trích việc 'Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng chủ quyền' của Việt Nam.
Giới quan sát nói nếu không có sự chuẩn thuận của nhà nước thì các báo Việt Nam, vốn được kiểm soát chặt chẽ, không thể lên tiếng mạnh mẽ như vậy được.
Lời kêu gọi tổ chức biểu tình ôn hòa trước cửa các cơ quan đại diện của Trung Quốc ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh vào Chủ nhật 05/06 tới đang được phát tán một cách nhanh chóng và rộng rãi trên các diễn đàn và mạng xã hội.
Chính quyền Việt Nam đã ngăn chặn nhiều kế hoạch biểu tình tương tự trong quá khứ vì không muốn quan hệ với nước lớn láng giềng bị ảnh hưởng, cũng như ngăn chặn việc "các thế lực xấu" lợi dụng lòng yêu nước của người dân.
Tuy nhiên cho tới lúc này, các chỉ dấu cho thấy một cuộc tụ họp có thể sẽ được phép diễn ra để biểu thị sự phẫn nộ của dư luận xã hội Việt Nam trước các động thái ngày càng mạnh bạo của Trung Quốc.
Nhiều cá nhân, tổ chức của Việt Nam bằng cách này hay cách khác cũng đang tìm cách bày tỏ thái độ của mình trước hành xử "ngang ngược" của Trung Quốc.
Một nhân viên của Công ty Du lịch Côn Đảo Explorer tại Vũng Tàu cho BBC hay gần một tuần nay, công ty này đã từ chối nhận đặt tour du lịch cho người Trung Quốc.
Công ty Côn Đảo Explorer đang tiếp thị gói du lịch Khám phá Côn Đảo 3 ngày 2 đêm, nhưng tuyên bố ngay trên website của mình rằng họ "không nhận tour đối với những người mang quốc tịch Trung Quốc".
Nhân viên công ty nói không rõ lý do là gì, nhưng "đó là quyết định của lãnh đạo".
'To lớn và xấu tính'
Hồi tháng Tư, một thanh niên đã đi xe máy tới vườn hoa đối diện Đại sứ quán Trung Quốc trên phố Hoàng Diệu, Hà Nội, tung băng rôn mang dòng chữ chống lệnh đánh bắt cá của Trung Quốc tại Biển Đông rồi châm lửa đốt chiếc xe máy của mình.Được biết chiếc xe nhãn hiệu Wave này sản xuất tại Trung Quốc.
Người thanh niên bị an ninh giải đi ngay sau đó, nhưng đoạn video quay cuộc phản kháng ngắn gọn và mạnh mẽ này đang được lưu truyền trên các trang mạng.
Báo Financial Times, một tờ báo lớn và có uy tín tại Anh Quốc, vừa có bài bình luận của tác giả David Pilling nói ngay cả chính phủ Việt Nam nay cũng phải lên tiếng tỏ rõ thái độ với nước láng giềng "to lớn và xấu tính".
Bài báo dẫn lời Brantly Womack, Giáo sư chính trị học tại trường đại học Virginia, nói Việt Nam có một quan hệ bất cân xứng với Trung Quốc.
Theo Giáo sư Womack, quan hệ này gần giống như cơ chế các nước chư hầu mỗi năm phải triều cống cho Trung Quốc. "Phải tỏ ra lễ phép và thần phục thì các nước mới được yên thân."
"Cách hành xử với Việt Nam dường như là một trong các nỗ lực của Trung Quốc tìm cách thiết lập một cơ chế quan hệ tương tự cho thời nay."
Vị giáo sư này nhận xét ngoài Ấn Độ và có thể Nhật Bản, tất cả các nước Á châu đều có quan hệ bất cân xứng với Trung Quốc, và bởi vậy, Bắc Kinh cũng đang lần lượt gây rắc rối với các nước này.
Theo bài báo trên Financial Times, "về ngắn hạn, sự hung hăng của Trung Quốc dường như phản tác dụng" vì nó khiến các nước nhỏ tìm đến nhau cũng như xích lại gần Hoa Kỳ.
Tác giả David Pilling nói chính vì sự phản đối mạnh mẽ lần này của Việt Nam, chủ đề Biển Đông sẽ thống lĩnh chương trình nghị sự của Diễn đàn An ninh Đối thoại Shangri-La cuối tuần này.
Nhận định của cây bút Financial Times là trong khi sức mạnh hải quân của Trung Quốc đang lên thì ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực sẽ suy giảm và sớm muộn gì các nước như Philippines và Việt Nam sẽ phải đạt được dàn xếp nào đó với Trung Quốc và họ biết điều này.